Universidade de Vigo
IDIOMA 
PTESGL
Jose Saramago
 

Conferências Saramago

VII Conferência Internacional José Saramago da Universidade de Vigo – «A herança filosófica e sociopolítica de José Saramago»

 

No ano do centenário do nascimento de José Saramago, a nossa VII Conferência Internacional José Saramago teve lugar entre os dias 26 e 29 de outubro de 2022, de forma presencial, em Vigo, organizada pela Cátedra José Saramago da Universidade de Vigo, o Paris Institute for Critical Thinking e o Camões — Centro Cultural Português em Vigo, com um generoso apoio da Axencia de Turismo da Xunta de Galicia, para além dos apoios dos nossos mecenas: a Fundação Eng.º António de Almeida, o Camões I.P. e a Universidade Lusófona de Humanidades e Tecnologias.

 
As diferentes atividades académicas e culturais que integraram o  programa deste ano ocorreram em diferentes locais da cidade galega: no Centro de Visitantes do Parque Nacional das Illas Atlánticas / Edificio Cambón, no Camões – Centro Cultural Português em Vigo / Casa de Arines, na Sede Afundación Vigo e no MARCO.
 
Para a ocasião do centenário do patrono desta cátedra, não se pouparam esforços e o evento teve uma dimensão inédita no contexto das nossas conferências: 61 conferencistas procedentes de 41 universidades e 18 países diferentes, com todos os continentes representados, para além de vários convidadas/os especiais com destacadas participações nas diferentes atividades culturais que completam o programa.

 

O tema do congresso, "A HERANÇA FILOSÓFICA E SOCIOPOLÍTICA DE JOSÉ SARAMAGO”, parte do livro Saramago's Philosophical Heritage (2018), editado pelos filósofos e professores do Paris Institute for Critical Thinking (PICT), Carlo Salzani (University of Veterinary Medicine Vienna) e Kristoff Vanhoutte (University of the Free State, Bloemfontein), coorganizadores do evento.

 

Como primeiro eixo temático, explorou-se a grande relevância contemporânea do legado filosófico deixado por José Saramago, incluindo questões relacionadas com os animais, a empatia e o antropomorfismo. Completaram este eixo, entre outros, os objetivos sociopolíticos da rede JANGADA, a partir dos princípios ético-morais consagrados na Carta Universal dos Deveres e Obrigações dos Seres Humanos.

 

Inspirada no discurso que Saramago pronunciou no dia 10 de dezembro de 1998 em Estocolmo, quando recebeu o Prémio Nobel de Literatura, a Carta foi elaborada na Universidad Nacional Autónoma de México (UNAM) por uma comissão de especialistas internacionais e submetida à ONU em 2018. Assim, o segundo eixo temático desta conferência foi esta Carta e o debate internacional sobre os seus temas.

 

O terceiro eixo temático incidiu sobre a relação entre o poético e o político em José Saramago, em estreito diálogo com o projecto “Contemporary Poetry and Politics: Social Conflicts and Poetic Dialogisms”, dirigido pela CJS.

 

Já o quarto e último eixo temático foi dedicado às reflexões sobre a situação atual e o futuro da cultura e língua galegas, a partir das coordenadas e reivindicações que nos oferece o pensamento saramaguiano.

 

As línguas da Conferência foram o português, o galego, o espanhol e o inglês.

 

O programa detalhado do evento pode-se consultar nos anexos a este post. Visitem também o site da Conferência.

 

As conferências plenárias e outras intervenções que tiveram lugar no Auditório do Centro de Visitantes das Illas Atlánticas foram gravadas e estão disponíveis em vídeo no site da UVigoTV: https://tv.uvigo.es/series/6368d0a9a33c060dab2d7d05

 

 

CONFERÊNCIAS PLENÁRIAS

Marcia Tiburi (Université Paris 8):

“O Poder das Utopias — Desmontando códigos distópicos com José Saramago”

 

Kristof Vanhoutte (University of the Free State, Bloemfontein / Paris Institute for Critical Thinking):

“Islands and Boats: (Lucid?) Meditations on a Stone Utopia and a Naval Heterotopia in the work of Jose Saramago”

 

Raquel Varela (Universidade Nova de Lisboa):

Levantado do Chão, e a Revolução no Século XX”

 

Carlo Salzani (University of Veterinary Medicine Vienna / Paris Institute for Critical Thinking):

“The Temptations of Anthropomorphism, or, How an Elephant Can Help Us Become More Human”

 

Mesas-redondas:

Mesa 1: “Saramago hoje: a questão decolonial e a voz das autoras”. Rita Chaves (USP, mod.), Maíra Zenun, Gisela Casimiro e Patrícia Lino.

 

Mesa 2: “A Galiza e o futuro: pensando a partir de Saramago”.  Xosé María Gómez Clemente (UVigo, mod.), Helena González Fernández (UB), Carlos Quiroga (USC), Marco Neves (UL)

 

PAINÉIS TEMÁTICOS ESPECÍFICOS

Painel 10: “Animais, empatía e antropomorfismo na obra de Saramago”, organizado por Carlo Salzani (University of Veterinary Medicine Vienna), no âmbito do projeto “The Limits of Imagination: Animals, Empathy, Anthropomorphism”:

  • Carlo Salzani (Universität Wien / PICT, mod.), Daniel Vecchio (Universidade Federal do Rio de Janeiro / FAPERJ), Rhona J. Flynn (Universität Wien),  Hania Nashef (American University of Sharjah) e Maria do Céu Estibeira (Universidade Nova de Lisboa).

A ideia de que as obras literárias enriquecem e alargam o poder da nossa imaginação e, consequentemente, também a nossa competência moral (uma vez que o pensamento moral apresenta também uma forma narrativa e se configura mediante histórias), conta já com um conjunto de estudos académicos sólidos. A obra de José Saramago, Prémio Nobel da Literatura de 1998, é um bom exemplo disso: os seus trabalhos tanto de ficção como de não-ficção envolvem uma forte componente ético-política que resulta mais do poder das suas palavras e imagens do que de posições ideológicas explícitas. Esta componente ética tem uma ênfase especial na exigência de empatia que a sua obra propõe: a literatura de Saramago habilita-nos para a empatia e põe-nos em contacto com outros seres, tanto humanos como não humanos, e atribui-nos a tarefa de sairmos de nós próprios e irmos ao encontro do Outro. Na obra do autor de Ensaio sobre a Cegueira, os animais (em especial, mas não exclusivamente, os cães) representam este imperativo ético de um modo único em toda a literatura universal. Esta escrita, que nos incita a encontrar o Outro em todas as suas formas possíveis, questiona e redefine o antropomorfismo e o seu valor heurístico.

 

Painel 7: “O poético e o político em José Saramago”, organizado por Burghard Baltrusch (Universidade de Vigo) no âmbito do projeto de investigação  “Poesia actual e política: conflito social e dialogismos poéticos”:

 

  • Burghard Baltrusch (Universidade de Vigo / CJS, mod.), Barbara Fraticelli (Universidad Complutense de Madrid), Patrícia Lino (University of California, Los Angeles), Luciana Namorato (Indiana University Bloomington), Rodrigo Herrera Alfaya (Universidade de Vigo) e Marinha Paradelo Veiga (Universidade de Vigo).

Numa entrevista, em 1989, José Saramago descreveu a sua escrita da seguinte maneira: "[...] começo a compreender que o romancista é provavelmente algo diferente do que eu sou. Sou uma espécie de poeta que vai desenvolvendo uma ideia. Nos meus livros as coisas acontecem um pouco como uma fuga musical. Há um tema que depois é sujeito a tratamentos diferentes quanto a timbres e movimentos. Isso pode ocorrer em algum de meus livros. Chega-se ao final da leitura com a impressão de ter lido um longo poema". Esta e outras declarações semelhantes de Saramago devem ser relacionadas com a clara vocação política da sua escrita, que busca dar visibilidade ao que os discursos hegemónicos procuram invisibilizar e que exige ação e responsabilidade ética. Neste sentido, este painel visa explorar as relações entre o político e o poético na obra de José Saramago em todas as dimensões possíveis.

 

OUTROS PAINÉIS

 

Painel 1: "Filosofia 1: Lucidez, Democracia, Política":

  • Kristof Vanhoutte (University of the Free State / PICT, mod.), Carlo Sabbatini (Universitá di Macerata), Marco Mazzocca (Pavol Jozef Šafárik University / Università degli Studi di Trento), David Jenkins (University of Otago) e Gustavo Racy (Universiteit Antwerpen / Pontífica Universidade Católica de São Paulo).

 

Painel 2: "História e Política":

  • Patrícia Cardoso (Universidade Federal do Paraná, mod.), Daniel Vecchio (Universidade Federal do Rio de Janeiro / FAPERJ), Horácio Ruivo (Universidade Aberta / Universidade de Lisboa), Valéria Hernandorena Monteagudo de Campos (Universidade de São Paulo) e Fernando Linhares (University of Massachusetts Dartmouth).

 

Painel 3: "História, Ética, Tradução":

  • Miriam Ringel (Bar-Ilan University, mod.), Miloš Ćipranić (Univerzitet u Beogradu), Markus Ebenhoch (Universität Salzburg), Pedro Fernandes de Oliveira Neto (Universidade Federal do Rio Grande do Norte) e Nazir Ahmed Can (Universitat Autònoma de Barcelona).

 

Painel 4: "Filosofia 2: Caverna, Negação, Derrida":

  • Patrícia Lino (University of California, Los Angeles; mod.), Majid Amini (Virginia State University), José N. Ornelas (University of Massachusetts Amherst) e Burghard Baltrusch (Universidade de Vigo / CJS).

 

Painel 5: "Filosofia 3: Montaigne, Hobbes, Byung-Chul Han":

  • Nazir Ahmed Can (Universitat Autònoma de Barcelona, mod.), Naiara Martins Barrozo (Universidade do Estado do Rio de Janeiro), María Ximena Rodriguez (Universidad Nacional de Córdoba / Cátedra Libre José Saramago) e Alejandra del Río (Universität Hamburg).

 

Painel 6: "Política e Filosofia":

  • Antía Monteagudo Alonso (Universidade de Vigo, mod.), Vera Lopes da Silva (Pontifícia Universidade Católica de Minas Gerais), Carlos Nogueira (Universidade de Vigo / CJS), José Flôr de Medeiros Júnior (Universidade de Uberaba) e Maria Irene da Fonseca e Sá (Universidade Federal do Rio de Janeiro).

 

Painel 8: "Antropologia, Direito, Política":

  • Markus Ebenhoch (Universität Salzburg, mod.), Philippe Charlier / Egídia Souto (Université de Versailles Saint-Quentin-en-Yvelines Paris Saclay/ Université Sorbonne Nouvelle), Bárbara Natália Lages Lobo (Universidade Autónoma de Lisboa) e Cícera Antoniele Cajazeiras da Silva (Universidade Federal Rural do Semi-Árido).

 

Painel 9: "Género, Erotismo e Antitotalitarismo":

  • Kathrin Sartingen (Universität Wien, mod.), Vanda Maria de Gouveia Fernandes (Universidade de Vigo / CJS), Rocío Martínez Díaz (Universidad Autónoma de la Ciudad de México) e Maria Aparecida da Costa (Universidade do Estado do Rio Grande do Norte).

 

Painel 11: "Ética e Direitos Civis":

  • Pedro Fernandes de Oliveira Neto (Universidade Federal do Rio Grande do Norte, mod.), Tauana Jadna Ribeiro (Universidade Estadual do Maranhão), João Marcelo Borelli Machado (Universidade Federal do Paraná / Universidade Virtual do Estado de São Paulo), Viviana Mónica Rodríguez (Instituto Camões, Buenos Aires) e Ana Cláudia Cima Rodrigues (Universidade Nova de Lisboa).

 

Painel 12: "Ética e Moral":

  • Carlos Nogueira (Universidade de Vigo / CJS), Miriam Ringel (Bar-Ilan University), Cândido de Oliveira Martins (Universidade Católica Portuguesa - Braga), José Vieira (Università di Padova / Universidade de Vigo) e Luciana Camargo (Universidade Federal do Paraná).

 

 

ATIVIDADES CULTURAIS

26 de outubro às 18h15

Camões – Centro Cultural Português de Vigo / Casa de Arines

26 de outubro às 19h

Camões  – Centro Cultural Português de Vigo / Casa de Arines

18 - 29 de outubro, horário de abertura: 17h30 - 20h30

Sede Afundación Vigo, Sala de Exposicións II (Rua Velázquez Moreno, 18)

❧ 18 de outubro, 18h30: inauguração e visita guiada.

❧ 27 de outubro, 18h30: apresentação com presença de Graça Morais, seguida de performance de Silvia Penas.

 

 

27 de outubro às 19h00

Sede Afundación Vigo, Sala de Exposicións II (rúa Velázquez Moreno, 18)

 

28 de outubro às 18h15

Camões  – Centro Cultural Português de Vigo / Casa de Arines

 

25 de outubro - 19 de novembro, 19h30

MARCO  – Museo de Arte Contemporánea de Vigo

 

 

Comissão de Honra

Pilar del Río Sánchez Saramago, Presidenta da Fundação José Saramago
Carlos Reis, Comissário para o Centenário de José Saramago
Augusto Aguiar-Branco, Presidente da Fundação Eng.º António de Almeida
João Ribeiro de Almeida, Presidente do Camões – Instituto da Cooperação e da Língua, I.P.
Mário Caneva Moutinho, Reitor da Universidade Lusófona de Humanidades e Tecnologias
Javier Lafuente Sancho, Reitor da Universitat Autònoma de Barcelona
Luca Pietromarchi, Reitor da Università degli Studi Roma Tre
Anastas Gerdjikov, Reitor da Universidade de Sófia Sveti Kliment Ohridski
Manuel Joaquín Reigosa Roger, Reitor da Universidade de Vigo

 

Comissão Científica

Alma Delia Miranda, Cátedra Extraordinaria José Saramago – Universidad Nacional Autónoma de México
Ana Isabel García López, Cátedra José Saramago – Universidad de Granada
Ana Paula Arnaut, Universidade de Coimbra
Fátima Marinho, Universidade do Porto
Filipa Soares, Camões, Instituto da Cooperação e da Língua, I. P.
Isabel Pires de Lima, Universidade do Porto
Kathrin Sartingen, Universität Wien
Manuel Frias Martins, Universidade de Lisboa
Miguel Koleff, Cátedra Libre José Saramago – Universidad Nacional de Córdoba
Orlando Grossegesse, Universidade do Minho
Paulo de Medeiros, University of Warwick
Teresa Cristina Cerdeira, Universidade Federal do Rio de Janeiro
Fernando Gómez Aguilera, Fundación César Manrique

 

Comissão organizadora

Burghard Baltrusch, I Cátedra Internacional José Saramago – Universidade de Vigo (coord.)
Carlo Salzani, Paris Institute for Critical Thinking / University of Veterinary Medicine Vienna
Kristof Vanhoutte, Paris Institute for Critical Thinking / University of the Free State, Bloemfontein
Carlos Nogueira, I Cátedra Internacional José Saramago – Universidade de Vigo
Alba Vidal, I Cátedra Internacional José Saramago – Universidade de Vigo
Antía Monteagudo, I Cátedra Internacional José Saramago – Universidade de Vigo
Manuel Vilaboa, I Cátedra Internacional José Saramago – Universidade de Vigo
Mafalda Pereira, I Cátedra Internacional José Saramago - FLUP
Ana Beatriz Coelho, I Cátedra Internacional José Saramago - FLUP

 

Notícias sobre a VII Conferência Internacional José Saramago:

Atlántico / 26/08/2022.

Atlántico / 29/08/2022.

Paris Institute for Critical Thinking / 27/09/2022.

PGL.gal / 27/09/2022.

Paris Institute for Critical Thinking / 09/10/2022.

Diário LusoGalaico / 12/10/2022.

Digna Besadio / DUVI / 14/10/2022.

Faro de Vigo / 14/10/2022.

Metropolitano / 14/10/2022.

La Voz de Galicia / 01/09/2022.

Galicia Digital / 14/10/2022.

Galicia Digital / 14/10/2022.

Metropoliano.gal / 14/10/2022.

ZOOM Pontevedra / 17/10/2022.

La Voz de Galicia / 17/10/2022.

ZOOM Pontevedra / 18/10/2022.

Faro de Vigo / 19/10/2022.

Jornal de Letras, Artes e Ideias / 19/1/2022 (cf. anexo)

D. Besadío DUVI / 19/10/2022.

Atlántico / 25/10/2022

Vigoe / 25/10/2022

Galicia Digital / 26/10/2022

El Español / 26/10/2022

Xunta de Galicia / 26/10/2022.

ZigZag Diario - Televisión de Galicia / 27/10/2022

Diario Cultural - Radio Galega / 27/10/2022

G24.gal / 27/10/2022

M.Velasco Huffington Post / 30/10/2022.

 

 

 

Apoios e colaborações:

PICT - Paris Institute for Critical Thinking

Camões - Centro Cultural Português em Vigo

Xunta de Galicia

Xacobeo 2021-2022

Fundação Engenheiro António de Almeida

Camões, I.P.

Universidade Lusófona de Humanidades e Tecnologias

Fundação José Saramago

Laboratório de Artes na Montanha Graça Morais / Instituto Politécnico de Bragança
CREPAL - Centre de recherches sur les pays lusophones / Université Sorbonne Nouvelle

Afundacion. Obra social Abanca

Parque Nacional das Illas Atlánticas

Abella Producións

MARCO - Museo de Arte Contemporánea de Vigo

BIFEGA - Grupo de investigación de estudos literarios e culturais, tradución e interpretación

POEPOLIT II - Poesia Atual e Política: ConflitoSocial e Dialogismos Poéticos  (POEPOLIT II,  PID2019-105709RB-I00)

Universidade de Vigo

Vicerreitoría de Investigación, Transferencia e Innovación

Programa de Doutoramento en Estudos Literarios

Facultade de Filoloxía e Tradución

Abano Producións

CISPAC - Centro de Investigación Interuniversitario das Paisaxes Atlánticas Culturais

ILCML - Instituto de Literatura Comparada Margarida Losa
 

Publicado, 07/12/2022




Documentos anexos



Etiquetas

Atividades culturais
Burghard Baltrusch
Carta universal
Centenário 1922-2022
Conferências
Cinema
Filmes
Jornadas José Saramago




Artigos relacionados